Gaur egun, museoan, hainbat leku eta aztarnategitako septarea-ale ugari ikus ditzakegu; Debako Lapari hondartzan aurkitutako Deba formazioko flysch beltzaren hogeita hamar septarea baino gehiago aipa ditzakegu, jendaurrean ikusgai dauden Debako septarea bildumarik handiena izanik; era berean, Mutrikuko Alcolea hondartzan jasotako formazio bereko lau ale, Nafarroako Estalla inguruko beste lau ale eta, azkenik, fluoreszentzia-gunean erakutsi genuen Madagaskarretik datorren ale ikusgarri bat ere ikus dezakegu.
Zer dira Septareak
Septarea edo septaria hitza latineko septos edo septum hitzetik dator. Horrek horma edo trenkada esan nahi du, barruan septareak dituzten banantze, trenkada, pitzadura edo haustura eta barrunbeei erreferentzia eginez, eta erdialdeko edo diametro handieneko zatiak ebakitzen direnean soilik ikus daitezke.
Septarea jatorri sedimentarioko buztinezko kaltzio-zedarritze edo nodulu bat da, tamaina oso aldakorreko forma esferiko edo obalatuak dituzte, milimetro gutxi batzuetatik hasi eta Zelanda Berriko hegoaldeko uharteko Moeraki hondartzako batzuek dituzten sei metro baino gehiagora bitartekoak. Zedarritze horien barruan, kaltzitaz (karbonato kalitoz) betetako barrunbeak eta arrailak daude, baita zenbait mineral ere, horien artean, pirita, barita, burdinazko oxidoak eta abar, iragazteek eta ur-korronteek arrastaka eramaten dituztenak.
Debako septarea 142 x 132 mm. MUFOMI MUSEOA
Nola sortzen da septarea bat?
Pentsa dezakegu septarea guztiak ez direla modu berean eratzen, izan ere, hipotesi bat baino gehiagorekin espekulatzen da, batzuk nukleo edo nodulu batetik sortzen direla uste dugu, eta nukleo primitibo hori, batzuetan, fosil bat ere izan daiteke, baina ez dirudi Lapari hondartzako sepatazen kasua denik. Baina guk kostaldeko Fyscheko beste leku batzuetan bildutako sepatazetan ikusi dugu septariar nodulu askok separiar zedarritzeek, ferruginosoek eta buztinezkoek fosilak dituztela barruan. Eta munduko hainbat lekutan ere, septariano nodulu, septariano, ferruginosa eta buztintsu askok fosilak, trilobiteak, ammoniteak, krustazeoak, landareak, intsektuak eta are arrainak ere badituztela ikusi ahal izan da. Museoan hainbat fosilen adibideak kontserbatzen direla ikus dezakegu.
Azalpen posible bat da hasierako estadioan buztinezko kontzentrazioa eratzen dela materiala harriaren barruan dauden hutsuneetan sartzen denean, pixkanaka gogortzen diren horiek trinkotu eta deshidratatu egiten direla, kuzkurtu egiten direla eta tamaina galtzen dutela, prozesu horretan hautsi eta zatitzen direla (ura lehortzean putzu edo laku bateko lohia zatitzen den bezala), eta ondorioz barne-hausturak dituen haitz bat sortzen dela. Milioika urtetan zehar, buztinezko zedarritze hori sendotu egiten da eta ur-korronteetan disolbatutako mineralekin bustitzen da. Horiek pixkanaka harkaitzean sartzen dira, eta kontzentrazioaren hausturak betetzen dituzte, ezagutzen ditugun ezaugarri ikusgarriak sortuz.
Septarea sortze-fasean 45 x 40 mm. MUFOMI
Goiko argazkian ikus daitekeenez, hasierako sortze-fase batean ebakita ikusten dugun buztin-nodulua ageri da. Buztina da kontzentrazioaren material nagusia, eta oraindik ez da mineral trinkoagoekin ordeztu, eta haren pitzadurak edo hausturak ez dira mineralez bete. Horren moduko adibideek septareak osatzeko moduaren hipotesia indartzen digute.
Museoko Septareak Galeria
Septareak atalen argazki gehiago ikusi nahi izanez gero, beheko estekan klik egitea gomendatzen dizuegu, Alex Martinen argazkiekin osatutako Iñaki Pascualen bilduma bikaina ikusteko:
Septareas de la colección de Iñaki Pascual y Alex Martin, fotografías de Alex Martin.
Argazkiak ©Mufomi Museoa
Iñaki Pascual bildumako argazkiak: © Alex Martín
