Museo baten proiektuaren historia

Debabarrena eskualdean fosil eta mineralen museo bat sortzearen ideia ez da berria, duela 37 urte sortu zen (1983), espeleologia zale zen lagun talde batek bere kezka eta ahalegin abenturazaleak talde espeleologiko batean biltzea erabaki zuenean. Talde hari “LEIZARPE” (Leizea + harpea) deitu zioten, izenak berak sakonerak aipatzen dituelako.

Talde hori, ezezaguna eta esploratu gabea aurkitzeko ilusio hutsarekin, bestelako esperientziarik eta ezagutzarik izan gabe, zientziari estuki lotutako kirolari ekiteko abenturan murgildu zen. Espeleologiak zientzia ugari biltzen ditu, eta horien artetik, geologia, mineralogia eta paleontologia dira Elgoibarko museoan garatzen diren gaiak. Horrekin esan dezakegu talde espeleologikoa sortu zenetik bertatik, baita askoz lehenago ere, gaur egungo Elgoibarko fosil eta mineralen museoaren oinarriak finkatuta zeudela.

Harpeak, kobak, haitzuloak eta leizeak esploratzen hasi ginenean, duela 1.800.000 urte inguru, hau da, pleistozenotik hasi eta antropozenoraino doan garaian, gure inguruko basoetan eta mendietan bizi izan ziren animalien barietateaz jabetu ginen, batez ere, ugaztunen barietateaz. Batzuetan, lur azpian, hezur hondarren bat aurkitzen genuen, oro har, jada desagertuta zeuden animaliez pentsarazten ziguna: megalozeroak, bisonteak, haitzuloetako hartzak, hartz arreak, haitzuloetako lehoiak, haitzuloetako hienak, azeriak, uroak, errinozeroak, marmotak, basurdeak, lehoiak, katamotz borealak, katamotz iberikoak, otsoak.

Era berean, animalia ornogabeen mineral eta fosil ugari aurkitzen hasi ginen, batez ere, harrobi eta sakanetan, barrunbe bila, egiten genituen miaketetan, eta baita haitzulo eta meategien barruan ere. Hasiera batean, horiek jasotzera bakarrik mugatu ginen arren, taldeak lokalean zuen bilduma hartzen ari zen muntaz ohartu ginenean, mineralak eta fosilak bildu eta bildumak egitea erabaki genuen.

Ia hamar urtez espeleologia lanak egin ondoren, gure jarduerak jendeari ezagutaraztea erabaki genuen. Horretarako, erakusketa bat antolatu genuen Mendaroko Udaleko kultur etxean, 1990ean. Erakusketa horretan, gure haitzuloei eta, oro har, espeleologiaren praktikari buruzko filmak, bideoak eta diapositibak eman ziren, kirol- eta zientzia-mailan. Argazkiak, haitzuloen esplorazioetan erabiltzen genuen materiala eta fosilen gure lehen bilduma ere jarri ziren ikusgai. Honek jakin-min handia piztu zuen gure erakusketa bisitatu zutenen artean.

Lortutako arrakasta ikusita, gure inguruneko erraiek ezkutatzen dutena ezagutarazteko esperientziarekin jarraitzera animatu ginen. Erakusketa ugari antolatu ziren: hiru Mendaron, bat Mutrikun, beste bat Deban, hiru Urretxun eta beste hainbeste Elgoibarren. Erakusketa hauek hainbat urtez jarraian egin ziren, gure lan espeleologikoekin uztartuz. Aldi berean, bilduma zabaldu egin zen, aztarnategi fosiliferoetara irteera espezifiko ugari eginez, pixkanaka, Mendaroko Udalak utzitako lokal batean muntatu genuen museo txikia bat hobetzeko eta sendotzeko asmotan. Lehenengo erakusketetan Euskadiko fosil eta mineralei buruzko gai monografikoak jorratu genituen. Ondoren, ahalik eta leku gehienetako aleekin orokortu zen, eta, horrela, bilduma azkar hazi zen.

Museoaren proiektua egia bihurtu zen: prozesuaren historia

1992. urtearen amaieran, taldeak Pedro Muguruza ikastetxeko eskolaurreko gela zaharretan lokal bat zegoela jakin zuen. Elgoibarko Herri Eskolako eta Udaleko arduradunekin hitz egin genuen fosilen eta mineralen museo bat sortzeko lokala eskatzeko. Zorionez, etorkizuneko museorako eskaera aintzat hartu zen, eta une horretatik aurrera, lokala egokitzen aritu ginen, oso egoera txarrean baitzegoen. Hasiera batean, lokala gehiago erabili zen biltegi gisa museo gisa baino. Ondoren, erabat eraberrituta zegoenean, erakusketa ibiltarietarako erabiltzen genituen mahai gaineko beira-arasetan, lehen fosilak eta mineralak ordenatzen, jartzen eta erakusten hasi ginen.

1993an, museoa lehen urratsak ematen ari zen, artean. Hala ere, urte horretan bertan erakusketa-beira-arasa desberdinak finkatu eta horiei forma eman genien, eta erakusketa-aretoan urte askoan bildutako aleekin betetzen joan ginen beira-arasak jarri genituen. Era berean, fosil eta mineralen inguruko ikastetxeen, zaletuen eta jakin-minez zeuden ikusleen lehen bisitak jasotzen hasi ginen, eta, beraz, inaugurazio ofiziala egitea oso ideia ona izango zela pentsatu genuen.

1994ko apirilean, gonbidapen idatziak bidali zitzaizkien Elgoibarko estamentu kulturalei. Lokala baldintza egokietan jarri, eta Euskal Herriko fosilen eta mineralen bilduma osatzen zuten aleen erakusketa garbiketa, kontserbazioa eta katalogazioa egoera onean zeudenez, Museoa inauguratzeko egunik egokiena 1994ko maiatzaren 14a, larunbata, izango zela erabaki genuen. Egun horretan, jendetzak gure itxaropenak gainditu zituen, eta bertan zeudenei museoaren etorkizunerako aurreikusten genituen ideia eta itxaropenen berri eman genizkien. Ekitaldi horren ondoren, ofizialki inauguratutzat eman genuen Elgoibarko Fosilen eta Mineralen Museoa, une hartatik bertatik, MUFOMI deitu geniona.

Paleontologia museoa eta espeleologia taldea 1995ean banandu ziren. Urte horretatik aurrera, museoak erregulartasunez funtzionatu du, bere beira-arasetan dauden funtsak hobetzeari eta handitzeari utzi gabe.

Urteek aurrera egin ahala, museoa handitzen joan zen: guk geuk egokitu genituen areto berriak museoaren zati bihurtzeko. Areto horietan museoaren gaiak bereizten eta sendotzen joan ginen, hasiera batean, Euskal Herriko fosiletan bakarrik oinarritzen baziren ere. Pixkanaka, eta museoaren edukia osatzeko beharragatik, beste leku batzuetako fosilekin zabaltzen hasi ziren. Ondoren, osatu egin zen mineralekin, arrokekin eta museoaren funtsak handitu zituzten beste elementu batzuekin.

2019ko urtarrilean, Elgoibarko (Gipuzkoa, Euskal Herria) elkarte filatelikoak urtero antolatzen duen Erakusketa Filatelikoa aprobetxatuz, eta Mufomik (fosilen eta Mineralen Museoa) 25. urteurrena betetzen zuela ikusita, erabaki zen zigilu-markaren bidez museoari omenaldia egitea. Horregatik, itxura deigarria duen anmonite maskor handi baten irudia irudikatzen da bertan. Gainera, Correosi mota pertsonalizatuko bi oroitzapenezko zigilu igortzeko eskatu zitzaion: batek mixosaurus baten hezurdura fosil bat erreproduzitzen du, eta besteak, berriz, fluoritazko kristalizazioan datzan mineral bat.

Oroitzapenezko zigilua: Mixosaurusa		Oroitzapenezko zigilu-marka: Pervinquieria rostrata