Artikulu honetan Momiolako dike basaltikoaz hitz egin nahi dizuegu, Elgoibarren kokatutako harri bolkanikoen multzoaz. Elgoibarko fosilen eta mineralen museoko (MuFoMi) elementurik garrantzitsuenetako bat ez dago dikearen barruan, dike hori dagoen inguruan baizik. Elgoibar Debabarrena eskualdearen bihotzean dago, eta bertan, hiru paisaia geologiko ikusgarri eta baliotsu daude: Debabarreneko lur bolkanikoak, Izarraitz-Arnoko Karsta eta Kostaldeko Flysch-a. Hiru paisaia geologiko horietatik kostako flysch-a bakarrik balioetsi da Euskal Kostaldeko Geoparkeari esker, baina uste dugu parkea beste bi paisaia geologikoetara ere zabaldu beharko litzatekeela.
Momiolako dike basaltikoa: deskribapena
Oraingoan, Debabarreneko harkaitz bolkanikoetan jarriko dugu arreta, goiko Albiensearen eta Santoniarraren artean, hau da, duela 104 eta 83 milioi urte bitartean sortu ziren harkaitzetan. Arroaren hondoa, hau da, gure egungo lurrak osatzen dituzten sedimentuak pilatzen ari ziren arroaren hondoa astindu zuen itsaspeko aktibitate bolkanikoaren emaitza dira harri hauek. Elgoibarko udalerrian material bolkaniko ugari aurki ditzakegu, bai konposizioari dagokionez, bai forma estrusibo edo intrusiboei dagokienez: koladak, besaulkiak, lakolitoak, dikeak. Baina horien guztien artetik Momiolako dike basaltiko ikaragarria nabarmendu nahi dugu, Aizkoltxiako harrobia hego-ekialdetik ipar-mendebaldera zeharkatzen duena.
Urdina: dikearen balizko ibilbidea (helbidea: N-100º E eta Okerdura sub-bertikala (80-90º s)).
Gorria: harrobiaren hego-ekialdea, xehetasun handituan, hau da, elipsearen barruan, aldatutako dikearen kolore marroixka ikusten da, justu, landaretza aldatzen den lekuan.
Momiolako dike basaltikoa Aizkoltxiako harrobiaren barruan ikusten da ia kilometro laurden batean, harrobiak berak egindako zuloari esker; baina jarduera horrek berorrek dikearen 57.000 metro kubiko suntsitu ditu, gutxienez.
Dikearen arrokaren kolorea alterazio-mailaren arabera aldatzen da: mailarik sakonenetan, aire zabalaren eraginez basaltoa degradatu ez den lekuetan, gris ilun berdexka batetik hasi, eta lurraren azalera hurbiltzen ari garen heinean eta kanpoaldeko eragin degradatzailea handituz doan heinean, gero eta kolore okre ilunagoetara igarotzen da.
Basaltoaren ehundurari eta gogortasunari dagokionez ere desberdintasun horiek agerikoak dira. Horrela, basaltorik sakonena eta aldagaitzena oso trinkoa eta gogorra da, muturreko gogortasunekoa; azalean dagoen basaltoa, berriz, porotsuagoa eta hauskorragoa da, eta testura lurkara du, eskuen artean erraz degradatzen dena.
Nabarmentzekoa da, halaber, dike basaltiko honek zeharkatzen dituen kareharrizko arrezife masiboekin duen kontrastea.
Normalean, Momiolako dikeak erregulartasun handia du, eta 4 metro inguruko zabalera bertikala duen basaltozko horma bat eratzen du.
Dikeek egitura bolkaniko intrusiboa osatzen dute, eta horrek adierazten du Lurraren barnealdeko magma aurrez zeuden lurren hausturen artetik igo dela; izan ere, haustura horiek harri bolkanikoz beteta geratu dira, gure kasuan, basaltoz. Halaber, hortik ondorioztatzen da Momiolako dikea geologikoki berriagoa dela horren baitan dauden harrobiko kareharrizko arrezifeak baino.
Dike basaltiko honen adinari dagokionez, Sigman dagoen sill batentzat datazioa 100 milioi urtekoa dela kontuan hartzen badugu (beste formazio bolkaniko intrusibo mota bat), bideragarria iruditzen zaigu Momiolako dikeari adin bera egoztea, bi formazioen artean dagoen distantzia txikia dela kontuan izanik.
 |  |
| Momiolako dike basaltikoaren sekzioa, 60 m-ko altuerakoa, ipar-mendebaldeko ertzean. 2013ko apirilaren 21a. | Momiolako dike basaltikoaren ikuspegia, oinarritik hartuta, Aizkoltxia harrobiaren hego-ekialdeko aldean. 2013ko martxoaren 9a |
Kontuan hartu beharreko beste alderdi bat da beste pilaketa basaltikoa, Momiolako dikearen behealdetik hasi ete ipar-ekialderantz 20ren bat metrora, harrobiaren zuloa agerian utzi duena. Antza denez, maila horretan dikeak ipar-ekialderantz egiten duen nolabaiteko luzapena edo adarkadura du, eta uste dugu hori izan daitekeela lakolito izenez ezagutzen dena.
Goiko erdialdean, Debabarreneko kareharrizko arrezife tipikoak ikusten dira. Erdiko behealdean, gure ustez, Momiolako dike basaltikoaren adar bati dagokion masa basaltiko handi bat ageri da, horma honen aurretik hogei bat metrora dagoena. Espeleologoaren eskua bi masa harritsuen arteko ukipen-lerroaren gainean jarrita dago. 2013ko martxoaren 9a.
